Σήμερα, ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε σχετικά: «Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιβεβαίωσε πρόσφατα ότι το κράτος δικαίου είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της ΕΕ. Η σημασία του αναγνωρίζεται επίσης από τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ. Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια δέχεται επιθέσεις με διάφορους τρόπους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταβάλλει σθεναρή αντίσταση απέναντι στις επιθέσεις αυτές, με τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, και θα συνεχίσει να αντιστέκεται. Σήμερα, αποφασίσαμε να ενισχύσουμε περαιτέρω την εργαλειοθήκη μας με σκοπό την προώθηση, την προστασία και την επιβολή του κράτους δικαίου».
Η Επιτροπή παρουσιάζει σήμερα συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, ομαδοποιημένες γύρω από 3 πυλώνες: την καλλιέργεια παιδείας κράτους δικαίου· την πρόληψη προβλημάτων στον τομέα του κράτους δικαίου· και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των παραβιάσεων του κράτους δικαίου. Ως θεματοφύλακας των Συνθηκών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει ξεχωριστό ρόλο. Ωστόσο, όλα τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση του σεβασμού του κράτους δικαίου ως θεμελιώδους αξίας της Ένωσης. Πέραν αυτού, η αποτελεσματική αντιμετώπιση απαιτεί επίσης τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών. Η Επιτροπή καλεί επίσης όλους τους ενδιαφερομένους να αναλάβουν δράση.Για την καλλιέργεια κοινής παιδείας κράτους δικαίου σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Επιτροπή θα δώσει συνέχεια στην ιδέα μιας ειδικής ετήσιας εκδήλωσης για διάλογο με την κοινωνία των πολιτών. Θα αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες χρηματοδότησης για την ενδυνάμωση των ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, για την προώθηση του κράτους δικαίου, και θα καθορίσει ειδική επικοινωνιακή στρατηγική για το κράτος δικαίου. Η Επιτροπή θα ενισχύσει τη συνεργασία της με το Συμβούλιο της Ευρώπης και άλλους διεθνείς οργανισμούς, καθώς και με τα δικαστικά δίκτυα και τα εθνικά κοινοβούλια. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν πλήρως στη διαδικασία αυτή.
Για την πρόληψη προβλημάτων στον τομέα του κράτους δικαίου προτού εμφανιστούν, η Επιτροπή αποφάσισε να καθιερώσει έναν κύκλο επανεξέτασης του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου, η οποία θα καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Το πρόσθετο αυτό σύστημα θα βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό των προβλημάτων που ανακύπτουν στον τομέα του κράτους δικαίου, οπουδήποτε εμφανιστούν. Η Επιτροπή θα εμβαθύνει την παρακολούθηση των εξελίξεων σε σχέση με το κράτος δικαίου και καλεί όλα τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε αμοιβαία ανταλλαγή πληροφοριών και σε διάλογο, μεταξύ άλλων μέσω ενός δικτύου εθνικών αρμοδίων επικοινωνίας. Θα πρέπει να υπάρχει ειδική παρακολούθηση της ετήσιας έκθεσης με το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή θα αναπτύξει επίσης περαιτέρω τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και θα ενισχύσει τον διάλογο με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και ενδιαφερόμενους φορείς.Για μια αποτελεσματική κοινή αντιμετώπιση των παραβιάσεων του κράτους δικαίου, η Επιτροπή θα συνεχίσει να αξιοποιεί πλήρως τις εξουσίες επιβολής της, εφόσον τα μέτρα έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης δεν είναι αποτελεσματικά. Η Επιτροπή θα υιοθετήσει στρατηγική προσέγγιση για τις διαδικασίες επί παραβάσει, προσφεύγοντας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον είναι αναγκαίο. Ανάλογα με τα χρονικά περιθώρια των περιπτώσεων αυτών, η Επιτροπή θα ζητεί προσωρινά μέτρα και ταχεία διαδικασία, όποτε απαιτείται. Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης εποικοδομητικά τα κράτη μέλη στην αποκλιμάκωση και την επίλυση ζητημάτων που άπτονται του κράτους δικαίου, προκειμένου να αποκατασταθεί η κατάσταση με βιώσιμο τρόπο. Επιπλέον, η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εξετάσουν μια συλλογική προσέγγιση για τη διαχείριση των υποθέσεων στο πλαίσιο του άρθρου 7 της ΣΕΕ με σαφείς διαδικαστικούς κανόνες.
Κράτος δικαίου: μια κοινή αξία για τους ΕυρωπαίουςΤα αποτελέσματα της έρευνας κοινής γνώμης του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα δείχνουν ότι οι πολίτες αποδίδουν μεγάλη σημασία στον σεβασμό του κράτους δικαίου:
• περισσότεροι από 8 στους 10 πολίτες δηλώνουν ότι είναι σημαντική για αυτούς η αποτελεσματική δικαστική προστασία από ανεξάρτητα δικαστήρια, η ισότητα ενώπιον του νόμου, καθώς και η ορθή διερεύνηση και δίωξη των υποθέσεων διαφθοράς·• περισσότεροι από 8 στους 10 πολίτες δηλώνουν ότι το κράτος δικαίου πρέπει να τηρείται σε όλα τα άλλα κράτη μέλη·
• πάνω από το 80 % των πολιτών της ΕΕ δηλώνει ότι είναι υπέρ του να γίνουν βελτιώσεις σε βασικές αρχές του κράτους δικαίου·
• η πλειονότητα των πολιτών (56 %) δεν αισθάνεται επαρκώς ενημερωμένη για την κατάσταση του κράτους δικαίου.
Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου καταδεικνύει επίσης την ισχυρή στήριξη του ρόλου των μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών ως προς τη λογοδοσία όσων βρίσκονται στην εξουσία, με περισσότερους από 8 στους 10 πολίτες να θεωρούν σημαντική τη δυνατότητα των μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών να λειτουργούν ελεύθερα και να ασκούν κριτική χωρίς κίνδυνο εκφοβισμού.
ΙστορικόΣτην ανακοίνωση της 3ης Απριλίου 2019, η Επιτροπή παρουσίασε μια επισκόπηση της υφιστάμενης εργαλειοθήκης για το κράτος δικαίου και ξεκίνησε διαβούλευση σχετικά με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ελήφθησαν περισσότερες από 60 γραπτές εισηγήσεις και πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις στο πλαίσιο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, με τα κράτη μέλη, διεθνείς οργανισμούς, δικαστικά δίκτυα, την κοινωνία των πολιτών και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Η σημερινή ανακοίνωση λαμβάνει υπόψη τη συζήτηση αυτή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται σε ένα σύνολο κοινών αξιών, συμπεριλαμβανομένων των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Οι εν λόγω αξίες αποτελούν τα θεμέλια των κοινωνιών μας και της κοινής μας ταυτότητας. Καμία δημοκρατία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς ανεξάρτητα δικαστήρια που να εγγυώνται την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και πολιτικών ελευθεριών, ούτε χωρίς ενεργό κοινωνία των πολιτών και ελεύθερα μέσα ενημέρωσης που να διασφαλίζουν την πολυφωνία.Το κράτος δικαίου έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζωή κάθε πολίτη: αποτελεί προϋπόθεση για την εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης ενώπιον του νόμου και την υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων, για την πρόληψη της κατάχρησης εξουσίας από τις δημόσιες αρχές και για τη λογοδοσία των υπευθύνων λήψης αποφάσεων. Το κράτος δικαίου καθορίζει κατά πόσον οι νόμοι θεσπίζονται με υπεύθυνο τρόπο, κατά πόσον εφαρμόζονται δίκαια και λειτουργούν αποτελεσματικά. Καλύπτει επίσης θεσμικά ζητήματα όπως τα ανεξάρτητα και αμερόληπτα δικαστήρια, καθώς και τη διάκριση των εξουσιών.
