Γράφει η Λιλή Καρακώστα
Οι επιπτώσεις της προεκλογικής περιόδου είναι ήδη ορατές στη χώρα μας, την ίδια στιγμή που μετά από σχεδόν μία δεκαετία αυστηρής οικονομικής πολιτικής, απολύσεων, περικοπών σε μισθούς και συντάξεις, ανεργίας και κοινωνικών αναταραχών, η ελληνική οικονομία παλεύει να ορθοποδήσει. Τι αναφέρουν οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες.
Η πολιτική της κυβέρνησης, που πλέον κινείται σε προεκλογικούς ρυθμούς, με οδηγό της την παροχολογία σε όλους τους τομείς σε συνδυασμό με τη σταθερά προσανατολισμένη στο εκλογικό κλίμα αντιπολίτευση όλων των κομμάτων, προκαλούν κλυδωνισμούς στο εγχώριο επιχειρείν και στασιμότητα στις επενδύσεις.
Η αβεβαιότητα αποτυπώνεται ήδη σε δηλώσεις αξιωματούχων της Ε.Ε., που εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για τη στασιμότητα των μεταρρυθμίσεων ενόψει των προσεχών εκλογών στη χώρα. Η έκθεση της Κομισιόν, που αναμένεται στα τέλη Φεβρουαρίου, με βάση τα ευρήματα της αξιολόγησης της μεταμνημονιακής εποπτείας, αναμένεται να δώσει τα πρώτα δείγματα δυσαρέσκειας των Θεσμών για το «πάγωμα» των μεταρρυθμίσεων και την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, που δημιουργεί κλίμα αστάθειας στη χώρα.
Η κατάρτιση ενός οδικού χάρτη με διορθωτικά μέτρα είναι πλέον περισσότερο από πιθανή μετά την έκθεση της Κομισιόν, γεγονός που θα προκαλέσει και πάλι κύματα αβεβαιότητας και απουσία κάθε επενδυτικού ενδιαφέροντος. Στο πλαίσιο αυτό κινείται, άλλωστε, και η δήλωση του κοινοτικού επιτρόπου, Πιερ Μοσκοβισί, που δήλωσε πως η στασιμότητα των μεταρρυθμίσεων από την πλευρά της Αθήνας μπορεί να προκαλέσει έως και τη μη εκταμίευση της δόσης των 600 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο.
Το Business News Magazine αναζήτησε πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες της χώρας, που μίλησαν για τις οδυνηρές επιπτώσεις που θα είχε στην αγορά μια παρατεταμένη χρονικά προεκλογική περίοδος, ένα ενδεχόμενο που θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποφευχθεί, προκειμένου η ελληνική οικονομία να ξαναβρεί το βηματισμό της.
Μιχάλης Μασουράκης
Επικεφαλής Οικονομολόγος του ΣΕΒ
Να μην τεθεί η χώρα σε κατάσταση αναμονής
Η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος, με πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις τουλάχιστον σε βάθος 12μήνου, και με την προοπτική εφαρμογής της απλής αναλογικής, στο πλαίσιο εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας το 2020, δεν είναι και το καταλληλότερο κλίμα για την εκδήλωση επενδυτικών πρωτοβουλιών.
Το κλίμα επιβαρύνεται, καθώς υπάρχουν μια σειρά από εκκρεμότητες στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής. Οι Βρυξέλλες φαίνεται να ανησυχούν για την εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει μετα-μνημονιακώς η χώρα μας και που, αν δεν εκπληρωθούν, θα δημιουργήσουν περαιτέρω αβεβαιότητα στις αγορές, καθώς οι δεσμεύσεις αυτές είναι συνδεδεμένες με την ελάφρυνση του χρέους, που συμφωνήθηκε με τους εταίρους.
Η αποτελεσματική διαχείριση των «κόκκινων» τραπεζικών δανείων ώστε να μειωθούν γρήγορα, μάλλον δεν ευνοείται στην προεκλογική περίοδο, με την αναμονή να καταδικάζει την οικονομία σε χρηματοδοτική ασφυξία. Τέλος, οι αγορές είναι επιφυλακτικές, καθώς επικρατεί ένα κλίμα παροχολογίας, που θέτει δυνητικά σε κίνδυνο τους δημοσιονομικούς στόχους. Ρυθμίσεις για την αύξηση του κατώτατου μισθού, δυνητικές αποφάσεις για συντάξεις που δεν έχουν βγει από το 2015, ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου σε ιδιώτες, αναπτυξιακά προγράμματα, προσλήψεις, επιδόματα ενοικίου και δόσεων στεγαστικών δανείων, πληρωμές χρεών ιδιωτών σε 120 δόσεις, προστασία α’ κατοικίας κοκ - όλα εντάσσονται στο χρονοδιάγραμμα των εκλογών. Δεν είναι, λοιπόν, και τόσο παράξενο που οι αγορές βρίσκονται σε στάση αναμονής.
Βασίλης Κορκίδης
Πρόεδρος ΕΒΕΠ & ΠΕΣ Αττικής
Σε κατάσταση ακινησίας κινδυνεύει να περιέλθει το επιχειρείν στην Ελλάδα από μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο
Μια εκτεταμένη προεκλογική περίοδος, με την πολιτική αβεβαιότητα που τη συνοδεύει, θα πλήξει την οικονομία, θα παγώσει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις, ενώ είναι πιθανό να οδηγήσει σε δημοσιονομικό εκτροχιασμό το 2019. Εάν μάλιστα συνεχιστεί για ακόμα δέκα μήνες, ενδέχεται να δημιουργήσει πολλαπλούς κινδύνους αναταράξεων και κατάρρευσης της οικονομίας. Γι’ αυτόν το λόγο, τόσο οι Έλληνες όσο και οι ξένοι αναλυτές θεωρούν προτιμότερες τις εθνικές εκλογές πριν από την ολοκλήρωση της θητείας της κυβέρνησης τον Σεπτέμβριο. Στη δίνη της πολιτικής αβεβαιότητας βρίσκεται τόσο η απόδοση των ελληνικών ομολόγων, όσο και το ΧΑΑ με μεγάλες χαμένες για άλλη μία φορά τις τράπεζες. Στη αγορά υπάρχει φόβος για επιβράδυνση της οικονομίας, όπως άλλωστε επιβεβαιώνεται από τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ που παρατηρεί την καμπή του ρυθμού ανάπτυξης από τον Μάιο του 2018 και προβλέπει να συνεχίζεται μέχρι τον Ιούλιο του 2019, διανύοντας μια ακόμα περίοδο «ακινησίας» για την ελληνική επιχειρηματικότητα.
Ουσιαστικά, η ευάλωτη ελληνική οικονομία θα βρεθεί σε κατάσταση «άπνοιας» τουλάχιστον για ένα ακόμα εξάμηνο, ενώ με τις παρούσες κοινοβουλευτικές ισορροπίες προδιαγράφεται ένας «νεκρός» επενδυτικός χρόνος. Την ίδια ώρα, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η ΕΚΤ, φοβούμενη τα «προεκλογικά δώρα» και τη «στάση» των μεταρρυθμίσεων, εξετάζει το ενδεχόμενο να παγώσει τα κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα που έχουν στην κατοχή τους οι κεντρικές τράπεζες. Η πολιτική αναδιάταξη μετά τη βουλευτική μεταγραφική περίοδο του Ιανουαρίου, είναι βεβαίως στο στόχαστρο των θεσμών και των δανειστών, καθυστερώντας τη χώρα να βγει στις αγορές και κατ´ επέκταση τις ελληνικές τράπεζες.
Η απορία όλων είναι κατά πόσο μια κυβέρνηση με πλειοψηφία ανοχής στη Βουλή εμπνέει συνθήκες εμπιστοσύνης στις αγορές. Το συμπέρασμά μας, από το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί, είναι ότι το επιχειρείν στην Ελλάδα για πολλοστή φορά βρίσκεται σε κρίσιμο «πολιτικό σταυροδρόμι». Μακάρι ο εκλογικός κύκλος του 2019 να κλείσει σε ομαλό κλίμα και να μη μας οδηγήσει ξανά σε πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο.
Αθανάσιος Σαββάκης
Πρόεδρος Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ)
Η παροχολογία επηρεάζει αρνητικά το επιχειρείν
Το 2019 είναι έτος πολλαπλών εκλογικών αναμετρήσεων, κατά τη διάρκεια του οποίου είναι βέβαιο ότι θα ενταθεί η παροχολογία, τόσο από την κυβέρνηση, όσο και από την αξιωματική αντιπολίτευση. Το κλίμα αυτό επηρεάζει αρνητικά το επιχειρείν στη χώρα και οδηγεί σίγουρα σε στασιμότητα τη λειτουργία του κράτους, ενώ εντείνει την αβεβαιότητα στο πεδίο της υλοποίησης επενδύσεων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, αποτελεί μονόδρομο η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, αφού το δημόσιο χρέος της Ελλάδας αντί να μειωθεί έχει αυξηθεί κατά πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Ειδικότερα, το τραπεζικό σύστημα δεν εκπληρώνει τη βασική του αποστολή, που είναι η χρηματοδότηση της οικονομίας συνολικά, και των επιχειρήσεων ειδικότερα.
Η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να επανέλθει σε ρυθμούς ανάπτυξης αν εξακολουθήσει να είναι αποκομμένη από τις πηγές χρηματοδότησής της, είτε αυτές βρίσκονται στο εσωτερικό (τράπεζες) είτε εκτός Ελλάδος (διεθνείς κεφαλαιαγορές). Επιπλέον η παράλογη και εκτός κάθε πραγματικότητας υπερφορολόγηση, το μόνο που κατάφερε την τελευταία δεκαετία είναι να οδηγήσει σε κλείσιμο πλήθος επιχειρήσεων και να ενισχύσει την παράτυπη εργασία και τον αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των ελεύθερων επιχειρηματιών και επιχειρήσεων. Η χώρα μας μπορεί να έχει βγει από την κρίση στα χαρτιά, σίγουρα όμως αυτό δεν το έχει νιώσει η πραγματική οικονομία. Γι΄ αυτό θα πρέπει το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του να κατανοήσει την κρισιμότητα της χρονικής περιόδου και να καταδείξει με πράξεις ότι το κράτος μπορεί να έχει συνέχεια, ανεξάρτητα από εκλογικές αναμετρήσεις, κόμματα ή/και πρόσωπα.
Χριστίνα Σακελλαρίδη
Πρόεδρος Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων
Τροχοπέδη στην υλοποίηση επενδύσεων η προεκλογική περίοδος
Έχει παρατηρηθεί ιστορικά σε εκλογικές χρονιές να υπάρχει μια στασιμότητα στην επενδυτική και οικονομική δραστηριότητα. Οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν καθοριστικά τη λήψη κρίσιμων επιχειρηματικών αποφάσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην τόνωση της ανάπτυξης και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι λοιπόν φυσικό η αβεβαιότητα που δημιουργείται να λειτουργεί ως τροχοπέδη για την υλοποίηση προγραμματισμένων αλλά και νέων επενδύσεων. Οι εταιρείες και οι εν δυνάμει επενδυτές αναδιπλώνονται και κρατούν μια στάση αναμονής, έως ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο, προτού αναλάβουν και πάλι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες κομβικής σημασίας. Υπάρχει και ο προβληματισμός για την επίδραση που θα έχει στο πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων η αβεβαιότητα, ενώ δεν λείπουν και οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην πορεία ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η μεταμνημονιακή περίοδος δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Αντίθετα, είμαστε στην αρχή μιας νέας προσπάθειας για ένα καλύτερο αύριο. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας πρέπει να είναι οι εξαγωγές. Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω πως η επένδυση στην εξωστρέφεια είναι μονόδρομος για την οικοδόμηση μιας βιώσιμης οικονομίας, η οποία θα παράγει σταθερά πλεονάσματα και θα δημιουργεί καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
Κωνσταντίνος Β. Κόλλιας
Πρόεδρος Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας
Η προεκλογική συζήτηση άφησε πίσω σημαντικά ζητήματα
Έχοντας ήδη μπει σε προεκλογική τροχιά, και με τη συζήτηση για το πότε θα γίνουν οι εκλογές να κυριαρχεί, αφήνουμε πίσω ζητήματα μείζονος σημασίας. Όπως, για παράδειγμα, οι αλλαγές που απαιτούνται στη διευκόλυνση της αδειοδότησης των επιχειρήσεων και των επενδύσεων στη χώρα μας. Ή οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν στη δομή του Δημοσίου, ώστε να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο το υφιστάμενο προσωπικό και να αυξηθεί η παραγωγικότητα των υπηρεσιών και των οργανισμών, τόσο στο στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Πάνω απ’ όλα, αυτό που απαιτείται αυτή την περίοδο, είναι να δείξουμε ότι -σε αντίθεση με ό,τι συνηθίζεται στη χώρα μας- η συγκεκριμένη προεκλογική περίοδος δεν θα αποτελέσει τροχοπέδη στη συνέχιση της λειτουργίας του κράτους και στην υλοποίηση των παρεμβάσεων εκείνων οι οποίες θα ενισχύσουν την αξιοπιστία της χώρας, ώστε να καταφέρουμε να επιστρέψουμε άμεσα στις αγορές για την άντληση των απαιτούμενων κεφαλαίων. Μόνο έτσι θα αποδείξουμε ότι μπορούμε και μόνοι μας να σταθούμε στα πόδια μας και ότι δεν έχουμε πλέον ανάγκη τη βοήθεια κανενός εκ των εταίρων μας. Μόνο έτσι δεν θα διασαλευθεί το κλίμα στο επιχειρείν, ώστε όσοι δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα να μην υποστούν τις γνωστές επιπτώσεις μιας παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου.
Γιώργος Καββαθάς
Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ
Η οξύτητα και η πόλωση βλάπτουν τις επιχειρήσεις
H ΓΣΕΒΕΕ, ως εθνικός κοινωνικός εταίρος, διαχρονικά εκφράζει τη θέση ότι οι κυβερνήσεις, ανεξάρτητα από την ιδεολογική προέλευσή τους, θα πρέπει να εξαντλούν τη θητεία τους, έτσι ώστε και εκείνες να έχουν τη δυνατότητα να ολοκληρώσουν το πρόγραμμά τους, αλλά και οι επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται σε ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι εκλογές είναι προγραμματισμένες να πραγματοποιηθούν τον Οκτώβριο του 2019. Στο πλαίσιο αυτό, η συζήτηση που διεξάγεται δημόσια για επίσπευση του χρόνου των εκλογών γενικά και αόριστα προφανώς και δεν συνιστά στοιχείο σταθερότητας. Εκείνο όμως που είναι κρίσιμο και αποτελεί διαχρονική αδυναμία του πολιτικού μας συστήματος, με σοβαρές συνέπειες για την οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, είναι η αδυναμία των πολιτικών κομμάτων να συνεννοηθούν πάνω σε μείζονα πολιτικά ζητήματα, είτε αυτά αφορούν την εξωτερική είτε την εσωτερική πολιτική. Η εξεύρεση κοινού τόπου αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ομαλή λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η οξύτητα και η πόλωση που έχει δημιουργηθεί και κλιμακωθεί τους τελευταίους μήνες, αποτελούν τους πλέον βλαπτικούς παράγοντες τόσο για την οικονομία και τις επιχειρήσεις, όσο και για την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Κωνσταντίνος Μίχαλος
Πρόεδρος της ΚΕΕ &ΕΒΕΑ
Επικίνδυνες οι πρόωρες εκλογές - Οι κυβερνήσεις πρέπει να ολοκληρώνουν τη θητεία τους
Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται σήμερα η αγορά και η οικονομία είναι η πολιτική αστάθεια. Το κλίμα πολιτικής όξυνσης που έχει δημιουργηθεί κάθε άλλο παρά διευκολύνει την προσπάθεια της χώρας να κάνει τα αναγκαία βήματα για την επιστροφή στην ανάπτυξη. Μια προσπάθεια που παραμένει δύσκολη και γι’ αυτό απαιτεί συναίνεση και γενναίες αποφάσεις για ένα εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο απαλλαγμένο από μικροκομματικές σκοπιμότητες. Το 2019 είναι ένα προεκλογικό έτος και τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να παρουσιάσουν τα προγράμματά τους για την επιστροφή στη βιώσιμη ανάπτυξη, ώστε τα επόμενα χρόνια να μην υπάρχουν σχεδόν σε καθημερινή βάση αιτήματα για πρόωρες εκλογές. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι σοβαρότητα, συνεργασία και αλληλεγγύη -κυρίως στο πολιτικό επίπεδο- έτσι ώστε να περάσουμε ένα μήνυμα ενότητας, μια ενιαία στάση στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στους εταίρους, ώστε να υλοποιηθούν οι μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν με ένα δικό μας εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης. Η πιο επικίνδυνη αντίληψη που εκφράζεται και καλλιεργείται εδώ και καιρό στη χώρα μας, είναι ότι ακόμα και αν προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε. Στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Οι κυβερνήσεις πρέπει να ολοκληρώνουν τις θητείες για τις οποίες εκλέγονται από τον ελληνικό λαό. Αυτό που πρέπει να αντιληφθούμε είναι ότι με οποιαδήποτε κυβέρνηση η Ελλάδα θα συνεχίζει να χρειάζεται μια οικονομία που έχει ανάγκη περισσότερα και πιο ανταγωνιστικά διεθνώς προϊόντα, μέσα σε ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον.
Αντώνης Μακρής
Πρόεδρος ΣΕΛΠΕ
Τα «κλειδιά» για το καλύτερο σενάριο των πολιτικών εξελίξεων
Οι τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις έχουν θέσει αναμφισβήτητα τη χώρα σε τροχιά προεκλογικής περιόδου.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον κυριαρχεί η ανασφάλεια, με ό,τι αυτό σημαίνει για την αγορά και τις επιχειρήσεις. Αν υπολογίσει κανείς πως η οικονομία βρίσκεται σήμερα σε έναν κύκλο χαμηλής ανάπτυξης, η αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα -σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον στο οποίο τα εμπόδια εξακολουθούν να είναι πολλά, με κυριότερο το αρνητικό χρηματοδοτικό περιβάλλον- επιδρά καταστροφικά, ενώ η εκτεταμένη παροχολογία μιας προεκλογικής περιόδου εγκυμονεί και τον κίνδυνο για δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Δύο είναι τα βασικά «κλειδιά» που ξεκλειδώνουν το καλύτερο σενάριο για τις πολιτικές εξελίξεις. Όσον αφορά την αγορά, είναι η όσο το δυνατόν συντομότερη προεκλογική περίοδος και κατόπιν ο άμεσος σχηματισμός και η λειτουργία της σταθερής κυβέρνησης, ώστε να μην παγώσουν οι μεταρρυθμίσεις και η οικονομία να μπει ακόμη πιο βαθιά στον φαύλο κύκλο από τον οποίο προσπαθεί εδώ και χρόνια να βγει.
