Τόσο το 2022, όσο και το πρώτο τετράμηνο του 2023 χαρακτηρίστηκαν από τη σημαντική υπεραπόδοση των φορολογικών εσόδων, αναφέρει το εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων της Alpha Bank.. Συγκεκριμένα, το 2022, τα φορολογικά έσοδα κατέγραψαν αύξηση κατά Ευρώ 10 δισ., σε σχέση με το 2021. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλαν, σε μεγάλο βαθμό, οι έμμεσοι φόροι, οι οποίοι αυξήθηκαν κατά Ευρώ 7,9 δισ. σε σχέση με το 2021, με τα έσοδα για τα κρατικά ταμεία να προσεγγίζουν τα Ευρώ 38 δισ. Η σημαντική άνοδος των εσόδων από τους έμμεσους φόρους αποδίδεται κυρίως στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, δηλαδή στην αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης σε τρέχουσες τιμές, καθώς τόσο ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑ, όσο και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης παραμένουν σταθεροί τα τελευταία έτη.
Το Γράφημα 1 αποτυπώνει τους παράγοντες που συνέβαλαν στην υψηλότερη καταναλωτική δαπάνη που συνιστά τη φορολογική βάση των έμμεσων φόρων και, κατ’ επέκταση, στη ραγδαία άνοδο των συνολικών φορολογικών εσόδων:
Πρώτον, η αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης σε ονομαστικούς όρους, ειδικά το 2022, μπορεί να αποδοθεί, πρωτίστως, στις ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες -ωθώντας προς τα πάνω τις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων- ενίσχυσαν τη φορολογική βάση. Ως αποτέλεσμα, τα έσοδα από τους έμμεσους φόρους αυξήθηκαν χωρίς να μεταβληθεί ο φορολογικός συντελεστής.
Δεύτερον, η αύξηση του όγκου της ιδιωτικής κατανάλωσης, λόγω των ισχυρών επιδράσεων βάσης που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων, συνέβαλε επίσης στην κατεύθυνση αυτή. Ειδικότερα, η ιδιωτική κατανάλωση σε σταθερές τιμές (δηλαδή χωρίς την επίδραση του πληθωρισμού) παρέμεινε ανθεκτική και το 2022, καταγράφοντας άνοδο κατά 7,8% και συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στη μεγέθυνση της οικονομικής δραστηριότητας.
Τέλος, η αυξανόμενη χρήση καρτών στις συναλλαγές (οι οποίες αυξήθηκαν σε 1,74 δισ. συναλλαγές το 2022 από 1,49 δισ. το 2021) και η εξοικείωση του κοινού με τη χρήση των ψηφιακών μέσων πληρωμής οδήγησαν στον περιορισμό του φαινομένου της φοροδιαφυγής από τους έμμεσους φόρους, διευρύνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη φορολογική βάση και συμβάλλοντας στην επίτευξη υψηλότερων εσόδων για το 2022.
Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνεται και στην άνοδο του λόγου των έμμεσων φορολογικών εσόδων προς τα συνολικά φορολογικά έσοδα, ο οποίος αυξήθηκε από 53% το 2013, σε 66% το 2022, το οποίο είναι το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί την τελευταία δεκαετία. Συγκεκριμένα, παρατηρείται μια ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή των έμμεσων φόρων στα φορολογικά έσοδα, σηματοδοτώντας, σε μεγάλο βαθμό, μια αλλαγή του μείγματος των φορολογικών εσόδων, με τα έσοδα από τους άμεσους φόρους (φόροι εισοδήματος) να έχουν μια διαρκώς μικρότερη συνεισφορά. Η επίδοση αυτή, ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, δεν οφείλεται στην αύξηση του φορολογικού βάρους στην καταναλωτική δαπάνη, καθώς ο φορολογικός συντελεστής ΦΠΑ, από το 2016 και μετά, παραμένει σταθερός, σε 24% από 23% το 2015.
Πιο αναλυτικά, το 2022, τα έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης αυξήθηκαν σημαντικά, κατά 16,4% και προσέγγισαν τα Ευρώ 98 δισ., έναντι Ευρώ 79 δισ., κατά μέσο όρο, από το 2013 έως και το 2021. Η άνοδος των κρατικών εσόδων οφείλεται στην αύξηση, πρωτίστως, των έμμεσων φόρων, το περασμένο έτος, κατά Ευρώ 7,9 δισ., ή 26,5% και, δευτερευόντως, των άμεσων φόρων (+Ευρώ 2,1 δισ.) και των ασφαλιστικών εισφορών (+Ευρώ 1,6 δισ.). Από την άλλη πλευρά, οι δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης αυξήθηκαν ηπιότερα, κατά Ευρώ 4,4 δισ. (+5,1%), με την κατηγορία δαπανών που κατέγραψε την υψηλότερη αύξηση να είναι οι επιδοτήσεις (Ευρώ 3,5 δισ., ή 68,6%).
Τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2023, τα έσοδα συνέχισαν να αυξάνονται με έντονο ρυθμό, καθώς διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 31,3 δισ. έναντι Ευρώ 28,4 δισ., το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Η άνοδος οφείλεται, όπως και το 2022, πρωτίστως, στα έσοδα από φόρους, έμμεσους αλλά και άμεσους, τα οποία αυξήθηκαν κατά Ευρώ 922 εκατ. και Ευρώ 689 εκατ. αντίστοιχα. Σημαντικά αυξημένες, ωστόσο, είναι και οι δαπάνες, το πρώτο τετράμηνο του 2023 (+12,2%), σε σχέση με πέρυσι, και κυρίως οι κοινωνικές παροχές και οι επιδοτήσεις.