Η πρόεδρος του συλλόγου, Σουζάνα Ισαακίδου, μας μίλησε, μεταξύ άλλων, για το όραμα, τις δράσεις και το μέλλον της χορτοφαγίας στην Ελλάδα.
Με μόλις δύο χρόνια λειτουργίας, ο Σύλλογος Ελλήνων Χορτοφάγων, HellasVeg, που ιδρύθηκε με σκοπό να αναδείξει και να προωθήσει τον χορτοφαγικό τρόπο ζωής, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ερεθίσματα για προβληματισμό στον σύγχρονο άνθρωπο και στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το περιβάλλον μέσα από τις διατροφικές του συνήθειες. Η πρόεδρος του συλλόγου, Σουζάνα Ισαακίδου, μας μίλησε, μεταξύ άλλων, για το όραμα, τις δράσεις και το μέλλον της χορτοφαγίας στην Ελλάδα.
Πότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος Ελλήνων Χορτοφάγων (HellasVeg); Με ποια αφορμή;
Ο Σύλλογος Ελλήνων Χορτοφάγων ιδρύθηκε στις αρχές του 2021, αμέσως μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας. Η αφορμή ήταν διττή. Το πρώτο έναυσμα το έδωσε η ίδια η πανδημία, που ανέδειξε τα σημαντικά προβλήματα που απορρέουν από το σύγχρονο μοντέλο διατροφής του ανθρώπου, βασισμένο κατά κύριο λόγο σε ζωική πρωτεΐνη. Θυμόμαστε όλοι, ότι ήδη από τη δεκαετία του 2000, είχαμε την εμφάνιση της γρίπης των πτηνών και αργότερα το 2009 της γρίπης των χοίρων, που προκάλεσε αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους. Τότε έγινε αντιληπτό ότι στην αλυσίδα παραγωγής κρέατος προκαλούνται ασθένειες (ζωονόσοι), ορισμένες εκ των οποίων αποκτούν τη δυναμική για μετάδοση τους στον άνθρωπο. Η σημερινή παγκοσμιοποίηση του εμπορίου, με την εύκολη και γρήγορη μετακίνηση σε όλο τον κόσμο, ευνοεί τη γρήγορη μετάδοση τέτοιων νόσων. Αυτό είναι ένα σημαντικό μάθημα που έγινε πράξη στην περίπτωση της πανδημίας του COVID με τις συνέπειες που όλοι γνωρίζουμε.
Το δεύτερο ερέθισμα προήλθε από την ολοένα και μεγαλύτερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος και τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής, που βιώνουμε εντονότερα από χρόνο σε χρόνο, για την οποία η αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, έχει μεγάλη ευθύνη. Ο υπερπληθυσμός παραγωγικών ζώων και η εντατική τους εκτροφή αποτελούν σημαντικό παράγοντα επιδείνωσης του περιβάλλοντος καθώς συνεισφέρουν συνολικά ως διαδικασίες παραγωγής και διάθεσης κατά 51% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η σημαντική μείωση της κατανάλωσης κρέατος, θα μπορούσε να μειώσει κατά 30% αυτές τις εκπομπές μέσα στα επόμενα 20 χρόνια.
Με αφορμή αυτά τα δύο σημαντικά γεγονότα, αποφασίσαμε να ιδρύσουμε τον Σύλλογο Ελλήνων Χορτοφάγων, προκειμένου να συνεισφέρουμε και εμείς, με τις δικές μας λίγες δυνάμεις, στην ανάγκη αλλαγής του τρόπου που ο σύγχρονος άνθρωπος προσεγγίζει το περιβάλλον, μέσα από τις διατροφικές του επιλογές.
Ποιοι είναι οι κεντρικοί στόχοι και ποιες οι δράσεις του συλλόγου;
Ο κεντρικός στόχος της HellasVeg, όπως επίσης αναφέρεται και στην αρχική σελίδα του site www.hellasveg.gr, είναι να αναδείξει και να προωθήσει τον χορτοφαγικό τρόπο ζωής σε όλους τους πολίτες, με τον ρυθμό που ο καθένας επιθυμεί και μπορεί, χωρίς αποκλεισμούς και δογματισμούς, και να τους εμπνεύσει να αναλάβουν το μέρος της ευθύνης που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος προς τον εαυτό του, τον πλανήτη και το οικοσύστημα. Πεποίθηση της HellasVeg, είναι ότι τα μικρά βήματα του καθενός χωριστά, μπορούν και κάνουν τη διαφορά στην μεγάλη εικόνα της εξέλιξης του ανθρώπου επάνω στη Γη. Παράλληλος στόχος με την ανάδειξη της χορτοφαγίας σε όλες τις εκφάνσεις της, (αυστηροί χορτοφάγοι δηλαδή vegan, χορτοφάγοι δηλαδή vegetarian και ευέλικτοι χορτοφάγοι δηλαδή flexitarian), είναι να δημιουργήσει ερεθίσματα για προβληματισμό και αυτό-εκπαίδευση των ανθρώπων, σχετικά με τα πλεονεκτήματα της υιοθέτησης μίας πλήρως ή μερικώς χορτοφαγικής διατροφής.
Στο πλαίσιο αυτού του στόχου, η Hellas Veg, προχώρησε σε τρεις σημαντικές δράσεις τα δύο χρόνια από την ίδρυση της, σε πανελλαδικό επίπεδο:
1- Διενέργεια Πρωτογενούς έρευνας διατροφικών συνηθειών των Ελλήνων, που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2022. Τα αποτελέσματα της ανακοινώθηκαν τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους στην Γενική Συνέλευση της Euroveg (Ευρωπαϊκή Ένωση Χορτοφάγων), και στο ευρύ κοινό δημοσιοποιήθηκαν τον Οκτώβριο 2023. Στην έρευνα αυτή καταδείχθηκε ότι τα ποσοστά των vegan και vegetarian είναι πολύ χαμηλά στη χώρα μας σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη (από 1% η κάθε μία κατηγορία, με μέσο ευρωπαϊκό όρο το 2% και 4% αντίστοιχα). Όσον αφορά στην κατηγορία των ευέλικτων χορτοφάγων (flexitarian) βρίσκεται περίπου στο 24%, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 29%.
2-Δημιουργία σειράς τριών βιντεοσκοπημένων επεισοδίων οπτικοακουστικού υλικού, με σκοπό να ενημερώσει και να καθοδηγεί τους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για μία πιο υγιεινή διατροφή, μέσα από την μείωση της κατανάλωσης του κρέατος, ως εργαλείο βελτίωσης της υγείας τους. Βασική πρόκληση του εγχειρήματος είναι να δείξουμε τρόπους μείωσης της κατανάλωσης του κρέατος, διατηρώντας όμως υψηλά το διατροφικό προφίλ, αλλά και τη γευστική απόλαυση. Το πρώτο επεισόδιο που είναι ήδη διαθέσιμο δωρεάν στο κανάλι της Hellasveg στο youtube, έχει θέμα «Διατροφή και πρόληψη του καρκίνου» και το δεύτερο που θα είναι έτοιμο εντός Νοεμβρίου, αφορά στη «Διατροφή και πρόληψη καρκίνου μαστού, προστάτη και παχέος εντέρου».
3-Από την πρωτογενή έρευνα του 2022, προέκυψε ότι η απουσία χορτοφαγικών συνταγών στα κυρίως πιάτα, στα εστιατόρια, δημιουργεί προσκόμματα στην προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης κρέατος. Με αφετηρία αυτό το συμπέρασμα ξεκινήσαμε από αρχές Σεπτεμβρίου 2023 και είναι σε εξέλιξη, η δράση με θέμα «Χαρτογράφηση των εστιατορίων που προσφέρουν χορτοφαγικές επιλογές κυρίως πιάτων» στο κοινό τους. Σκοπός είναι να αναδείξουμε και να προβάλλουμε τόσο τα vegan & vegetarian εστιατόρια που προσφέρουν αποκλειστικά τέτοιες επιλογές, όσο και τα εστιατόρια που συνειδητά συμπεριλαμβάνουν στο γενικό μενού τους και χορτοφαγικές επιλογές κυρίως πιάτων, απευθυνόμενοι σε χορτοφάγους ή ευέλικτους χορτοφάγους. Η χαρτογράφηση έχει ήδη ολοκληρωθεί σε Θεσσαλονίκη & Ιωάννινα και είναι σε εξέλιξη η αποτύπωση στην Πάτρα και το Ηράκλειο. Θα ήθελα να επισημάνω ότι τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στο κοινό, μέσα από τον ειδικό χάρτη που έχουμε ετοιμάσει και ο οποίος είναι προσβάσιμος από την ιστοσελίδα μας (https://hellasveg.gr/veggie-map/ ).
Ένας άλλος βασικός στόχος της HellasVeg, είναι να συμμετέχει ενεργά και εποικοδομητικά στη διαμόρφωση πολιτικών που σχετίζονται σε θέματα διατροφής. Στο πλαίσιο αυτό, η HellasVeg ως μέλος της European Vegetarian Union (https://www.euroveg.eu/) συμμετέχει σε όλες τις δράσεις διαβούλευσης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, για τον σχηματισμό θέσεων-προτάσεων, σε αποφάσεις που αφορούν στα προϊόντα διατροφής, σε όλα τα στάδια της παραγωγής και διακίνησής τους. Ενδεικτικά αναφέρω τη διαβούλευση σε θέματα σήμανσης προϊόντων, που αποτελεί ένα φλέγον θέμα σε πολλές χώρες της ΕΕ, την συμπερίληψη φυτικών τροφίμων (πχ εναλλακτικών γάλακτος) στο σχολικό πρόγραμμα, την προώθηση της στρατηγικής Farm-to-Fork της ΕΕ μαζί με τις προτάσεις των ειδικών που συγκεκριμένα προτείνουν την αύξηση των εναλλακτικών πρωτεϊνών με μείωση των ζωικών κ.α.
Μπορεί να γίνει η χορτοφαγία τρόπος ζωής στην ελληνική κοινωνία και αν ναι, πώς;
Η χορτοφαγία ως κύρια επιλογή, αποτελούσε τις προηγούμενες δεκαετίες τον βασικό τρόπο διατροφής της ελληνικής οικογένειας. Η Ελληνική κουζίνα είναι από τις πιο πλούσιες σε χορτοφαγικές συνταγές και αποτελεί παράδειγμα για όλο τον κόσμο. Το πρόβλημα έγκειται ότι, στο πλαίσιο της γενικότερης υπερβολής που μας διακατέχει, η ελληνική κοινωνία έχει απομακρυνθεί από τις περισσότερο υγιεινές και βιώσιμες, διατροφικές συνήθειες του παρελθόντος. Το να περιμένουμε ότι όλοι θα γίνουν χορτοφάγοι μέσα στα επόμενα χρόνια είναι προφανώς ουτοπικό. Ωστόσο, μπορούμε να συμβάλλουμε στη βελτίωση της υγεία μας και στην προστασία του περιβάλλοντος, μειώνοντας δραστικά την κατανάλωση κρέατος. Ως εκ τούτου, ο πρώτος στόχος είναι η επικράτηση της ευέλικτης χορτοφαγίας έναντι της κρεατοφαγίας και η αναστροφή των ποσοστών που είναι σήμερα 24% ευέλικτη χορτοφαγία και 72% κρεατοφαγία. Αυτή η ποιοτική διαφοροποίηση θα αποτελούσε ήδη ένα κρίσιμο παράγοντα και για τη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων (μην ξεχνάμε και την σύσταση του ΠΟΥ για όριο 50 γραμ. ανά ημέρα στην κατανάλωση κρέατος), αλλά και για την μείωση της αρνητικής επίδρασης της διατροφής μας (μέσω της υπερκατανάλωσης κρέατος), στην κλιματική αλλαγή. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι άνθρωποι ότι η συστηματική εκτροφή των ζώων για κατανάλωση από τον άνθρωπο, συμβάλλει δραματικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου!
Τι σας παρότρυνε να γίνετε χορτοφάγος; Πρόκειται για ιδεολογικούς λόγους ή κάτι άλλο;
Οι βασικοί λόγοι που οι άνθρωποι ωθούνται προς την χορτοφαγία, περνώντας πρώτα από το στάδιο της ευέλικτης χορτοφαγίας, είναι συνήθως τέσσερις (4):
-Υγεία. Είτε προληπτικά, είτε μετά την εκδήλωση ορισμένων ασθενειών, οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι η διατροφή τους δεν τους κάνει καλό, επιμορφώνονται και αρχίζουν το ταξίδι της μετάβασης.
-Ηθική προς τα ζώα. Η σύγχρονη κτηνοτροφία μας παρουσιάζει εικόνες ευτυχισμένων ζώων στα προϊόντα και τις διαφημίσεις, αλλά όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτό είναι απλή παραπλάνηση. Οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων, αλλά και η θανάτωσή τους για να βρεθούν στο πιάτο μας, δεν συνάδουν με αυτήν την εικόνα. Πολλοί άνθρωποι, συνειδητοποιώντας αυτήν την απλή αλήθεια, απλά σταματούν την κατανάλωση κρέατος. Εδώ να προσθέσω και ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα από την έρευνά μας -περίπου οι μισοί κρεατοφάγοι, τοποθετούν ως πρώτο λόγο για τον οποίο πρέπει να γίνει κανείς χορτοφάγος, ακριβώς την ηθική απέναντι στα ζώα.
-Προστασία του περιβάλλοντος για την οποία έχουμε ήδη αναφερθεί εκτενώς. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί τον ανερχόμενο παράγοντα της ενίσχυσης της χορτοφαγίας και αναμένουμε να αποτελέσει τον βασικό λόγο της επικράτησης της ευέλικτης χορτοφαγίας.
-Ηθική προς τον Τρίτο κόσμο. Σημειωτέο, ότι η υπέρ εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του Τρίτου κόσμου, για παραγωγή ζωοτροφών που απορροφούν οι πιο πλούσιες χώρες, καθιστά τους κατοίκους του φτωχούς και στα όρια της πείνας.
Όλοι οι παραπάνω λόγοι είναι κατά βάση βιολογικοί (υγεία, συναισθηματισμός και βιωσιμότητα) αλλά και πολιτικοί. Αποτελούν την ευθύνη του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στον εαυτό του, το περιβάλλον, τους άλλους ανθρώπους αλλά και, κυρίως, τις μελλοντικές γενιές.
Πώς αντιμετωπίζετε όσους αποδοκιμάζουν τη χορτοφαγία; Ποια κλισέ ακούτε συνήθως;
Δυστυχώς, δογματισμοί υπάρχουν σε κάθε δραστηριότητα του ανθρώπου και τα κλισέ αποτελούν ακριβώς τον τρόπο που ο δογματισμός εκφράζεται με λόγια. Συνηθισμένα κλισέ είναι ότι η χορτοφαγία δεν επαρκεί για τις διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου, των παιδιών και των αθλητών, άποψη που έχει απορριφθεί πλήρως από τα επιστημονικά δεδομένα, αλλά και από τις επιτυχίες vegan αθλητών και αθλητριών. Επίσης, ότι η κατανάλωση κάποιου συγκεκριμένου καρπού (πχ αβοκάντο) λόγω της μεταφοράς του, επιβαρύνει το ίδιο ή και περισσότερο το περιβάλλον, σε σχέση με την κατανάλωση κρέατος. Η άποψη αυτή είναι παντελώς αστήρικτη και παραγνωρίζει ότι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις μεταφορές στην αλυσίδα της κτηνοτροφίας (ζωοτροφές, ζώντα ζώα, κρέας, κατάψυξη κα) είναι πολλαπλάσια. Απορρίπτουμε κάθε δογματισμό, από όπου και αν προέρχεται και προσκαλούμε τους ανθρώπους να αναζητήσουν τον δικό τους τρόπο να αναλάβουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης στον σύγχρονο κόσμο, κάνοντας κάθε φορά τις σωστές επιλογές και στον βαθμό που μπορούν να ανταποκριθούν.
Το μέλλον είναι χορτοφάγο; Πως πιστεύετε θα εξελιχθεί η χορτοφαγία στην Ελλάδα;
Το παρόν μας δείχνει ότι το μέλλον ανήκει κυρίως στην ευέλικτη χορτοφαγία. Η κατανάλωση κρέατος θα συνεχίσει να υπάρχει, όμως περίπου 20% περισσότεροι άνθρωποι κάθε χρόνο προσέρχονται (οι περισσότεροι χωρίς καν να το συνειδητοποιήσουν) στις τάξεις των ευέλικτων χορτοφάγων, μειώνοντας την ποσότητα του κρέατος που καταναλώνουν σε επίπεδο 1 με 1,5 κιλό τον μήνα. Η τάση αυτή αναμένουμε να συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια και το 2024 που ευελπιστούμε ότι θα επαναληφθεί η πρωτογενής έρευνα, πιστεύουμε ότι θα καταγράψουμε σημαντική αύξηση αυτής της καταναλωτικής ομάδας.
Τι πρέπει να προσέξει κάποιος που θέλει να γίνει χορτοφάγος; Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για μια τέτοια απόφαση;
Όταν κάποιος ακούει τον όρο χορτοφαγία, το πρώτο που του έρχεται στο μυαλό, είναι αν οι χορτοφάγοι λαμβάνουν την απαραίτητη ποσότητα πρωτεΐνης. Η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, λαμβάνουν περισσότερη πρωτεΐνη από ότι χρειάζονται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες των νεφρών. Εξάλλου, υπάρχει ικανή ποσότητα πρωτεϊνών στα λαχανικά, ιδιαίτερα αν καταναλώνουμε ποικιλία από αυτά, όπως φύτρες, φασόλια, αρακά και σπανάκι.
Ο δεύτερος προβληματισμός είναι η βιταμίνη Β12, όμως οι χορτοφάγοι που καταναλώνουν γαλακτοκομικά και αυγά, καλύπτουν τις ανάγκες τους. Οι αυστηροί χορτοφάγοι από την άλλη μεριά θα πρέπει να εντάξουν στη διατροφή τους ενισχυμένα τρόφιμα και να λαμβάνουν σχετικά συμπληρώματα ή διατροφική μαγιά προκειμένου να καλύψουν την σχετική ανάγκη σε Β12.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον από οικογένειες που επιθυμούν να αναθρέψουν τα παιδιά τους χορτοφαγικά. Τα παιδιά μπορούν να είναι χορτοφάγα από 6-12 μηνών που ξεκινούν την πρόσληψης τροφής, με την προϋπόθεση ότι καταναλώνουν γάλα και αυγά καθημερινά, πάντα με την επίβλεψη παιδιάτρου και διατροφολόγου που διασφαλίζουν ότι λαμβάνουν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες που απαιτούνται για την ανάπτυξή τους. Λαμβάνοντας ισορροπημένη διατροφή, τα χορτοφάγα παιδιά μπορούν να έχουν υγιή ανάπτυξη μέσα στο σωστό αναπτυξιακό πλαίσιο και για το σώμα αλλά και για το πνεύμα. Αυτό συνδυαζόμενο με την μείωση της κατανάλωσης των κορεσμένων λιπαρών, οδηγεί επιπλέον στην μείωση της παιδικής παχυσαρκίας, που είναι ένα σημαντικό πρόβλημα στην Ελλάδα σήμερα.
Ποια είναι η εξέλιξη της ελληνικής αγοράς όσον αφορά τα χορτοφαγικά προϊόντα;
Παρατηρούμε την ταχεία αύξηση των προϊόντων με την επισήμανση ότι είναι χορτοφαγικά (κυρίως vegan και λιγότερα vegetarian) και επίσης την αύξηση των προϊόντων που είναι πιστοποιημένα από κάποιο διεθνή ή τοπικό φορέα και φέρουν το ανάλογο σήμα. Μάλιστα βλέπουμε ότι το γνωστότερο σήμα παγκοσμίως για τα vegan προϊόντα (κίτρινο φόντο με πράσινο φυλλαράκι), το οποίο ανήκει στην Euroveg, βρίσκεται ήδη σε πάρα πολλά ελληνικά προϊόντα. Επιπλέον, έχουμε και ορισμένους νέους και πολύ δυναμικούς κλάδους στην βιομηχανία τροφίμων, όπως είναι των φυτικών προϊόντων, εναλλακτικών γάλακτος, τυριών και κρέατος, στους οποίες δραστηριοποιούνται δυναμικές ελληνικές επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό. Αξιοσημείωτο είναι ότι ορισμένες εξ αυτών, προέρχονται από τους αντίστοιχους συμβατικούς κλάδους κρέατος, τυροκόμισης και γαλακτοκομικών και έχουν επεκτείνει την δραστηριότητά τους για να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της νέας εποχής. Το σίγουρο είναι και στο συγκεκριμένο θέμα, τα καλύτερα έρχονται.